Linux İşletim Sistemide Yeniden Başlatmaya Gerek Kalmadan Disk Taraması (disk rescan) Yapılışı

Linux işletim sistemlerde çalışan bir sunucuya yeni disk eklediğinizde bu diskin otomatik olarak görünmemesi çok olağan bir durumdur. Bu genellikle SCSI (Small Computer System Interface) veya benzeri depolama protokollerinin yeni donanım eklenmesini anlık olarak fark etmemesinden kaynaklanır. Sistem yöneticileri özellikle production ortamlarında çalışan sistemlerde disk ekledikten sonra reboot komutunu kullanmak istemezler. Çünkü:

• Reboot sırasında downtime yaşanır.
• Çalışan servisler ve kullanıcı bağlantıları kesilir.
• Kritik işlemler yarıda kalabilir.

Bu nedenle online disk algılama (hot add detection) yöntemi haya kurtarır.

1. Disklerin Otomatik Algılanmamasının Temel Sebepleri

Bir Linux sistemi çalışırken disk eklediğinizde çekirdek (kernel) donanım değişikliklerini udev ve sysfs üzerinden takip eder. Ancak:

• Bazı sanallaştırma platformlarında (VMware, KVM, Hyper-V) bu bildirimler otomatik gitmez.
• Fiziksel sunucularda ise HBA (Host Bus Adapter) üzerinde SCSI yeniden taraması yapılmaz.
• Bazı kernel modülleri “hotplug” desteğini kısıtlı şekilde sağlar.

Yani sorun donanımda değil donanımın sisteme bildirilme biçiminde ortaya çıkar.

2. Adım 1 – Mevcut Diskleri Görüntülemek

Öncelikle, sisteminizde şu an hangi disklerin olduğunu net bir şekilde görmemiz gerekir.
Bunun için:

fdisk -l | grep -i disk

veya

lsblk

3. Adım 2 – Disk Ekleme ve Yeniden Kontrol

Sanallaştırma yönetim panelinizden (ör. VMware vSphere, Proxmox, KVM, Hyper-V) 20 GB yeni disk eklediğinizi varsayalım.

Tekrar lsblk veya fdisk -l komutunu çalıştırın. Eğer yeni disk görünmüyorsa, bu noktada SCSI yeniden tarama işlemine geçeceğiz.

4. Adım 3 – SCSI Host Kavramını Anlamak

Linux’ta her depolama kontrolcüsü (HBA), scsi_host dizininde bir “host” olarak görünür.
Sisteminizdeki tüm host’ları görmek için:

ls /sys/class/scsi_host/

örnek çıktı

host0  host2  host4  host18

Bu host’ların her biri bir depolama yolu veya kontrolcüsünü temsil eder.
Doğru host numarasını bulmadan tarama yaparsak, işlem etkisiz olur.

5. Adım 4 – Doğru Host Numarasını Bulmak

Yöntem 1 – Sürücü Tipine Göre Arama

grep mpt /sys/class/scsi_host/host*/proc_name

Bu komut, mpt tabanlı (örn. LSI Logic) kontrolcüleri listeler. VMware’de sıkça karşınıza çıkar.

Yöntem 2 – udevadm ile Detaylı Bilgi Alma
Eğer yukarıdaki boş dönüyorsa:

udevadm info -a -p /sys/class/scsi_generic/sg0

Çıktı içinde host18 gibi bir değer göreceksiniz. Bu, ilgili SCSI host numarasıdır.

Yöntem 3 – Fiziksel Sunucu Durumu
Fiziksel sunucularda bazen birden fazla HBA bulunur. Bu durumda eklenen diskin hangi kontrolcüye bağlı olduğunu donanım yönetim arayüzünden (ör. iDRAC, iLO) teyit edebilirsiniz.

6. Adım 5 – SCSI Yeniden Tarama (Rescan)

Doğru host numarasını öğrendikten sonra, yeniden tarama komutunu çalıştırın:

echo '---' > /sys/class/scsi_host/host18/scan

Bu komut, ilgili host’a bağlı tüm LUN’ları (diskleri) yeniden tarar ve yeni eklenen diskleri tanıtır.

Tek Disk İçin Tarama
Eğer sadece belirli bir SCSI adresini taramak isterseniz:

echo '0 0 3' > /sys/class/scsi_host/host18/scan

Burada 0 0 3, SCSI ID’yi temsil eder (bus, target, lun).

7. Adım 6 – Diskin Algılandığını Doğrulama

Tarama bittikten sonra:

lsblk

8. Adım 7 – Diski Kullanıma Hazırlama

Algılanan diski kullanabilmek için:

Bölümlendirme

fdisk /dev/sdb

Yeni bir bölüm (partition) oluşturun.

Dosya Sistemi Oluşturma

mkfs.ext4 /dev/sdb1

Mount Etme

mkdir /mnt/yeni_disk
mount /dev/sdb1 /mnt/yeni_disk

Kalıcı Yapma
/etc/fstab dosyasına ekleyin:

/dev/sdb1   /mnt/yeni_disk   ext4   defaults   0 0

• NVMe Disklerde: NVMe protokolü farklıdır. Tarama için:

nvme list

Multipath Yapılarda: Yeni disk eklediyseniz:

multipath -ll
multipath -v2

LVM Kullanıyorsanız: Disk ekledikten sonra LVM’i güncelleyin:

pvcreate /dev/sdb1
vgextend vg_name /dev/sdb1

Bu yöntemle, Linux sunucunuza eklenen diskleri reboot etmeden algılatabilir, zamandan tasarruf edebilir ve sistem kesintilerini önleyebilirsiniz.
Özellikle veritabanı, dosya sunucusu ve kritik iş uygulamaları barındıran sistemlerde bu yöntem, güvenilir ve hızlı bir çözümdür.